KURDPLAT

بەگوێرەی نووسراوێکی بانکی ناوەندیی عێراق، لە کۆتایی ئەم ساڵەوە لە چوارچێوەی خزمەتگوزاری پارەدانی ئەلیکترۆنی، پڕۆژەی پێدانی کارتێکی بانکیی نێوخۆیی یەکگرتوو بە هاووڵاتییان دەستپێدەکرێت. بە گوتەی سەرۆکی دامەزراوەی پارەدانی ئەلیکترۆنیی عێراق، پڕۆژەکە هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە.

لە نووسراوەکەی بانکی ناوەندیدا هاتووە، "تەکنەلۆژیای EMV لە دروستکردنی کارتەکاندا بەکاردەهێنرێت، کە بە کۆدی BIN کار دەکات و پڕۆژەکە لە ژێر سەرپەشتی بانکی ناوەندیدا دەبێت."

لەو بارەیەوە، نەبیل نەجار، سەرۆکی دامەزراوەی پارەدانی ئەلیکترۆنیی عێراق  راگەیاند، تەکنەلۆژیای EMV پشت بە چیپێکی زیرەک دەبەستێت کە لەناو کارتەکەدا جێگیرکراوە، جیاوازە لە کارتە کۆنەکان کە تەنیا پشت بە شریتێکی موگناتیسی دەبەستن، ئەم چیپە هەموو مامەڵەکان کۆد دەکات، بەمەش مەترسی ساختەکردن کەم دەبێتەوە."

EMV، کورتکراوەی (Europay, MasterCard, and Visa)یـە، نەبیل نەجار گوتی: "ئەمە پێوەرێکی جیهانییە، بۆ کارتی پارەدانی زیرەک بەکاردێت، جا کارتی دڵنیایی بێت یان کارتی بانکی، ئامانجیش لێی بەرزکردنەوەی ئاسایشی مامەڵەکانە."

لەبارەی سوودەکانی تەکنەلۆژیای EMV سەرۆکی دامەزراوەی پارەدانی ئەلیکترۆنی گوتی: "ئەم تەکنەلۆژیایە ساختەکردنی زۆر قورسە و ئەگەر زانیارییەکانیش بدزرێن، ناتوانێت بەکاریبهێنرێت."

وەک نەجار دەڵێت، ئامانج لە دەرهێنانی ئەو جۆرە کارتە، "کەمکردنەوەی پشتبەستنە بە کارتە دەرەکییەکانی وەک، ماستەرکارد و ڤیزا کارد لە نێوخۆدا، بەڵام هیچ کاریگەری لەسەر کارکردنی ئەو کارتانە نابێت و ئەم سیستمە نوێیە تەنیا لە نێوخۆدا کار دەکات."

بە گوتەی سەرۆکی دامەزراوەی پارەدانی ئەلیکترۆنیی عێراق، "ئەم سیستمە پارێزراوە، چونکە لە رێگەی کۆدی BINـەوە، راستەوخۆ بانکی ناوەندیی عێراق سەرپەرشتی و چاودێریی دەکات."

ئەو کارتە نوێیانە بە تایبەتمەندی Contactless کار دەکەن، کە لە رێگەیەوە دەتوانرێت بەبێ بەکارهێنانی ژمارەی نهێنی و تەنیا بە دانانی کارتەکە لەسەر ئامێری وەرگر پارە بدرێت، ئەگەر هاتوو بڕە پارەکە لە 100 هەزار دینار کەمتر بوو.

یەکی حوزەیرانى 2023، بانکى ناوەندیى عێراق دەستپێکردنى خزمەتگوزاریى پارەدانى ئەليکترۆنى (POS)ـی لە هەردوو کەرتى تایبەت و گشتى راگەیاند و گوتی، "ئامانج لەو بڕیارەی بەهێزکردنى متمانەى پارەدانى ئەلیکترۆنی و سنووردارکردنى مامەڵەى نەختینەییە لە مامەڵەکانى پارەدان و بازرگانی."

17ی کانوونى دووەمى 2023، ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق بڕیاری دا لە یەکی حوزەیرانەوە دەست بە کارکردن بکرێت بە سیستمى پارەدانى ئەلیکترۆنى تاوەکو هاووڵاتییان لە رێگەى کارتى بانکییەوە مامەڵە داراییەکانیان لە فەرمانگەى حکومى و کەرتى تایبەت بەڕێبکەن.

لە 6 مانگدا دەستەى گومرگى عێراق زیاتر لە سێ ملیار دینارى گەڕاندووەتەوە کە لە "فێڵکردن" لە زانیارییەکانى گومرگدا ئاشکرا بوون، دەستەى دەروازە سنورییەکانیش دەرکردنى فەرمانى دەستگیرکردنى بۆ خاوەنى کۆمپانیایەکى هاوردەکردنى ئۆتۆمبێل راگەیاند، کە گوایە "پرۆسەیەکى گواستنەوەى دارایی نایاسایی گەورە"ى کردووە.

عەلائەدین قەیسی، گوتەبێژى دەستەى دەروازە سنوورییەکانى عێراق راگەیاند، پرۆسەیەکى نایاسایی "گەورە"ى گواستنەوەی دارایی ئاشکرا کراوە بە مەبەستی خۆدزینەوە لە گومرگ و سپیکردنەوەی پارە، کە لەلایەن یەکێک لە کۆمپانیاکانی هاوردەکردنی ئۆتۆمبێلەوە کرابوو.

عەلائەدین قەیسی گوتى، "دوای رێکارەکانی لێکۆڵینەوە، بە هاوکاری و هاوئاهەنگی لەگەڵ نووسینگەی بەرەنگاربوونەوەی سپیکردنەوەی پارە و پاڵپشتیکردنى دارایی تیرۆر، دەست بەسەر چەند پسوولەیەکی بازرگانیدا گیراوە کە بۆ گواستنەوەی دارایی نایاسایی بەکارهاتبوون. دوای تەواوبوونی لێکۆڵینەوەکان، دۆسیەکە خرایە بەردەم دادوەر، فەرمانی گرتن و بەدواداچوون بۆ تۆمەتباران دەرکرا."

بەگوێرەى رێکارەکانى بانکى ناوەندیی عێراق، کاتێک دۆلار بە نرخى فەرمى بە کۆمپانیاکان دەدرێت بۆ هاوردەکردنى کاڵا، دەبێت هەمان جۆرى کاڵا و بڕەکەى هاوردە بکەن.

گوتەبێژى دەستەى دەروازە سنوورییەکانى عێراق رایگەیاند، رێکاری وردبینیی بەردەوام بۆ پسوولە بازرگانییەکان دەکرێت، بۆ دڵنیابوون لەوەی هەموو کۆمپانیاکان پابەندی یاسا و رێنماییەکان دەبن و گەڕان و بەدواداچوون بۆ هەموو ئەو چالاکییانەى گواستنەوەی گوماناوی پارە دەکەن، کە کۆمپانیا بازرگانییەکان دەیکەن، ئەویش لە رێگەی هاوکاری، هاوئاهەنگی و ئاڵوگۆڕی زانیاری لەگەڵ دامەزراوە حکومییە پەیوەندیدارەکان.

لە راگەیێندراوێکى دیکەدا دەستەی گشتیی گومرگى عێراق رایگەیاند، بڕە پارەیەکی "زۆر"یان لە جیاوازیی باجی گومرگی وەرگرتووەتەوە کە بەهۆی فێڵکردن لە وەسف و کێشی کاڵا هاوردەکراوەکانەوە هەبوون.

دەستەکە رایگەیاند، ئەو بڕە پارەیەی لە جیاوازیی باجەکان وەرگیراونەتەوە لە ماوەی نێوان یەکی کانوونى دووەمى 2025 تاوەکو 30ى حوزەیرانی ئەم ساڵ، سێ ملیر و 420 ملیۆن و 216 هەزار دینار بوون، ئەمەش دواى رێکارەکانى وردبینیی لە زانیارییە گومرگییە پێشکێشکراوەکاندا ئاشکرا بووە.

ئەکادیمیای زانست و هونەری وێنەی جوڵاو "ئۆسکار"، 534 ئەندامی نوێی وەرگرت، کە چەندین بەربژێری ئەم دواییانەی ئۆسکار و کەسایەتیی دیکەی ناسراوی هۆلیوود لەخۆدەگرێت.

لیستی ئەندامە نوێیەکانی دەنگدەری ئۆسکار، کۆمەڵێک ئەکتەری ناسراو لەخۆدەگرێت، لەوانە ئاریانا گراندی، جەیسن مۆمۆوا و ئاندرو سکۆت.

بە زیادبوونی ئەم ئەندامە نوێیانە، کۆی گشتیی ئەندامانی ئەکادیمیاکە دەگاتە 11 هەزار و 120 کەس، لەوانە 10 هەزار و 143 کەس مافی دەنگدانیان هەیە، ئەمەش گەورەترین ژمارەی ئەندامە لە مێژووی ئەکادیمیاکەدا.

ئەندامە نوێیەکان رێژەی فرەڕەنگی لە ئەکادیمیاکەدا بەرز دەکەنەوە، بەجۆرێک ئێستا 35%ـی ئەندامەکانی ژنن، 22%ـی لەو کۆمەڵگایانەن کە کەمتر نوێنەرایەتییان کراوە، و 21%ـیشیان لە دەرەوەی ئەمریکان.

ئەم هەنگاوە دوای رەخنە بەرفراوانەکانی هاشتاگی "#OscarsSoWhite" واتە "ئۆسکار زۆر سپییە" دێت، کە وایکرد ئەکادیمیاکە هەزاران ئەندامی نوێ زیاد بکات بە مەبەستی زیادکردنی فرەڕەنگی و هەمەجۆری لەنێو دەنگدەرانیدا.

بەهمەن قوبادی و سەهیم عومەر خەلیفە، هەردوو دەرهێنەری کورد، ئەندامی ئەکادیمیای ئۆسکارن و مافی دەنگدانیان لەسەر فیلمەکان هەیە.

عوسمان گوڵپی

-

 هەڵبژاردن و کاندید بوون قۆناغێکی سەختی هەرکەسێکە کە دەچێتە نێو ئەو ململانێیەوە بە نیەتی دەرچوون و سەرکەوتن، بۆیە مرۆڤ لە نیەتی خۆکاندیدکردنیەوە تا نزیکتر بینەوە لە هەڵبژاردن ڕەفتار و کردارەکانی لە ژێر کاریگەریەکانی کاندیدبون و دەنگ کۆکردنەوەدایە. ئەگەرچی بۆ مرۆڤانێك لە دۆخی ئاسایدا پێگەو ڕێگەیەکیان لەسەر بنەمای توانای خۆیان دروستبوون قۆناغی کاندید بوون کاریگەریەکەی کەمترە و بۆ هەندێکیش دەبێتە خاڵی وەرچەرخان بەدیوە ئیجابیەکەدا، بەڵام بەگشتی قۆناغێکە پێویستی بە زۆرترین ئاگا لە خۆ بوون و ڕاوێژە بە دەوروبەر تا لە حاڵەتی دەرنەچوون و نەگەشتنە ئامانجیشدا داهاتووی نەکەوێتە ژێر کاریگەری کردار و گوفتارە نائاساییەکانی قۆناغی کاندیدی، کە پۆپۆلیست بوون لە خراپترین دەستبۆبراوە باوەکانی دنیایی کاندیدی ئەم کۆمەڵگەیەی ئێمەیە بەداخەوە کۆمەڵگەی ئێمە لە پرسی هەڵبژاردن و کاندیدبون و دەنگدان و بانگەشەی هەڵبژاردندا کۆمەڵگەیەکی پێنەگەیشتووین، بۆیە زۆرترین کاریگەری سلبی لەسەرمان هەیە، پێوەرەکانی کاندیدبون و دەنگپێدان و بانگەشەمان تەندروست نین و دەکرێت ژینگەی قۆناغی هەڵبژاردنمان بە ژینگەیەکی زیانبەخش بناسێنین. ئەوە هێشتا زۆرمان ماوە باس لەوە بکەین هەڵبژاردن کاریگەریەکەی چیە و چۆنە و چەنە و چی لە دۆخی خەڵك دەگۆڕێت و ئاڵوگۆڕی دەسەڵات لە کوێی ئەم پرسەدایە کە ڕۆحی هەڵبژاردنە. هەر بۆیە کاتێك سەرنجی کۆی پرۆسەکە بەوردی دەدەیت جێگای نیگەرانیە و هیچ مایەی دڵخۆشی نیە ئەوە با شێوازی مامەڵەی کۆمەڵگەش بوەستێ لەگەڵ ئەو شێوازە ناتەواوەی دیاریکردنی کاندید و پێش و پاشی بانگەش، لە بری ئەوەی هەڵبژاردن لە دوای هەڵبژاردن ڕوو بە قۆناغە تەندروستەکە هەنگاو هەڵگرین و بیکەینە ئەزمونی بەرەو باشترچوونی ئەم پرۆسە نوێیەی ژیانی سیاسی کۆمەڵگەکەمان کە مێژوەکەی کەمترە لە سەدەیەك، کەچی لە قۆناغێکی ناتەندروستەوە پێدەنێینە قۆناغێکی ناتەندروستتر لەم پرۆسەیەدا. ئەوە با باسی کۆمەڵگەی پێنەگەشتوو نەکەین کە ئێمە بەشێکین لێی کە کەلێنی گەورەمان هەیە لە دەرگای هاتنە ناوەوەی پرسەکەدا.