نزیكبوونەوەی سعودیە و سوریا

بورهان شێخ ڕەئوف‌

دوای ساڵانێكی زۆر لە دابڕان و لێكترازان و دڕدۆنگی لەنێوان بەشێك لە وڵاتانی ناوچەكە بەتایبەتی دوای بەهاری عەرەبی، وا جارێكی تر جموجوڵێكی دیپلۆماسیی خێرا هاتۆتە ئاراوە، هەموو ئەو لێداوان و بانگەشانەیان بیرچۆتەوە كە بە یەكتریان وتبوو، بە جۆرێك كورد وتەنی «با بە دەواری شڕی نەکردبێت».

من هەر لەم گۆشەنیگای خۆمەوە كەم و زۆر باسی ئەو پەیوەندیی و لێك نزیکبوونەوانەم كردووە لە سەرەتاكانیدا، هەر لە نزیكبوونەوەی میسر و توركیا، سعودیە و ئێران، قەتەر و سعودیە، ئیسرائیل و ئیماراتی عەرەبی، ئیسرائیل و وڵاتانی تری كەنداو.

ئەوەی ئەمجارە دەخوازم باسی بكەم، لێك نزیكبوونەوەی سعودیە و سوریایە كە پەیوەندییەكانیان لە ساڵی 2011 ـەوە بە هۆی شۆڕشی سوریا و شەڕی ناوخۆیی ئەو وڵاتەوە بچڕاوە. دەستێوەردانەكانی سعودیە لە سوریا و لێدوانەكانی عادل جەبیری وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی سعودیە كە دەیوت: «ناكرێت پەیوەندیی و دانیشتن لەگەڵ خوێنڕێژ و جەلادی گەلی سوریادا بکرێت». بەهەرحاڵ لە سیاسەتدا هیچ شتێک مەحاڵ نییە و بەرژەوەندیی و پێشهاتەكان دواجار بڕیاردەدەن.

رۆژنامەی بەناوبانگی (گاردیان)ی بەریتانی لە 4/5/2021 ئاشكرایكردووە کە سەرۆكی دەزگای هەواڵگریی سعودیە خالید حمێدان سەردانی دیمەشقی كردووە و چاوی بە عەلی مەملوك-ی هاوتا سورییەكەی كەوتووە.

پەیامنێری ئەو رۆژنامەیە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست نووسیوێتی: «رۆژی 3/5/2021 یەكەم كۆبوونەوە لە نێوانیاندا بەڕێوەچووە، كە ئەمە هەنگاوی یەكەمی كرانەوەی چاواڕوانكراوە لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا لە دوای ململانێیەكی درێژ».

ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان

بەرپرسەكانی سعودیە ئەوەیان بە رۆژنامە بەریتانیەكە راگەیاندووە كە هەفتەی داهاتوو لە دوای جەژنی رەمەزان ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان سعودیە و سوریا دەستپێدەكاتەوە، ئەمەش هەنگاوێكی گرنگە بۆ سوریا و سەرۆكەكەی بەشار ئەسەد لەم کاتەدا بە تایبەتی كە بەشار ئەسەد-ی سەرۆکی ئێستای سوریا، خۆی كاندید كردۆتەوە بۆ خولی چوارەمی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری وڵاتەکەی کە بڕیارە هەڵبژاردنەکە لە 25/5/2021 بەڕێوەبچێت.

هەموو ئەم پێشڤەچوون و پەیوەندییانە لە كاتێكدا روودەدەن کە سعودیە وڵاتێكی سەرەكی بوو لەو پیلانەی لە ئارادابوو بۆ كۆتاییهێنان بە رژێمی ئەسەد لە سوریا، ئەویش لە رێگەی چەكداركردن و كۆمەكی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاوە، دواتر دوای دەستێوەردانەكانی روسیا لە سوریا، تەرازوی هێز گۆڕرا و پێگە و رۆڵی سعودیە رووی لە پاشەكشە كرد.

گرنگیی نزیكبوونەوەی ئەم دوو وڵاتە

هەنگاوی پاشتری ئەم كرانەوەیە، كردنەوەی باڵیۆزخانەی سعودیەیە لە دیمەشق كە ئەمەش گرنگی زۆری بۆ سوریا هەیە لە رووی سیاسی و ئابوورییەوە كە پێگە و هەژموونی وڵاتانی ئیقلیمی لە سوریا لاواز دەكات و بە پێچەوانەوە پێگە عەرەبییەکەی بەهێز دەكات.

لە رووی ئابووریشەوە بەهۆی جەنگی درێژخایەنی سوریاوە ئابووریی ئەو وڵاتە داڕووخاوە و گەلی سوریا ئێستا بە یەكێك لە هەژارترین گەلانی ناوچەكە هەژمار دەکرێت، نزیكبوونەوەی سوریا لە وڵاتانی زەنگینی كەنداو بە تایبەتی سعودیە، دەستكەوتی گەورەی بۆ خەڵكی سوریا دەبێت و بەتایبەتی تریش بۆ بەشار ئەسەد كە بە جۆرێك لە جۆرەكان رەوایەتی بەدەست دەهێنێتەوە.

لەلایەكی ترەوە بۆ سعودیە گرنگە کە بەشداریی لە ئاوەدانكردنەوەی سوریادا بكات، روسیاش پێی باشە سەرمایەی كەنداو بگەڕێتەوە بۆ سوریا، روسیا و سوریاش هەوڵدەدەن لە رێگەی نزیكبوونەوە لە سعودیە، كاریگەرییان لەسەر ئەمریكا هەبێت، دەربارەی دۆسێی سوریا، بەتایبەتی كە هێزەكانی ئەمریكا لە باكووری سوریادان و هاوپەیمانی هەسەدە-ن.

دوای ئەوەی هەردوو هاوپەیمانیی ناوچەیی سعودیە و میسر و ئیمارات پەیوەندییەكانی خۆیان ئاسایی كردەوە لەگەڵ سەرۆكی سوریا بەشار ئەسەد، ئیتر سعودییەكانیش خێرا وەخۆ كەوتن و هەنگاوی هاوشێوەیان نا.

كورد و ئەم لێكنزبوونەوانە

یەكێك لەو بابەتانەی كە لەم كۆبوونەوانەدا باس دەكرێت بێگومان مەسەلەی كورد و ئایندەی كوردە لەم ناوچەیەدا، چونكە كورد یەكێكە لە چوار نەتەوەی ئەم ناوچە (تورك، عەرەب، فارس و كورد) ئەگەر تائێستا بێبەش و بێبەری كرابێت لە مافە سیاسی و سەرەتاییەكانی خۆی، ئەوا ئەگەر هەروا بەردەوام بێت، ئەم ناوچەیە نە ئارامی و نە سەقامگیریی بەخۆیەوە نابینێت، بۆیە بۆ لەمەودواش ئەگەر بخوازن بەهەمان ریتمی رابردوو ئەم ناوچەیە بەڕێوەبەرن، دەبێت لەوە دڵنیابن ئارامی و سەقامگیریی بەدی نایەت و ئەو هاوكێشەیە هاوسەنگ نابێت.