ڕەهێڵ عەبدولواحید
-

نزیکەی دوو مانگە حکومەتی عێراق هیچ بڕە پارەیەکی ئەم ساڵی جووتیارانی هەرێمی کوردستانی نەناردووە، کە تاوەکو ئەمڕۆ لە زیاتر لە 300 ملیار دیناری پارەی گەنم، کەمتر لە 73 ملیار دیناری ناردووە.

 

دوایین بەشەپارەی گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان، حکومەتی عێراق 15ـی 10ـی ئەم ساڵ خستییە سەر هەژماری وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی کوردستان کە 15 ملیار و 500 ملیار دینار بوو، گوژمەی یەکەمیش 57 ملیار دیناری ناردبوو.

 

بەرپرسێکی باڵا لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی کوردستان گوتی: "دەنگۆی ناردنی پارە بۆ هەموو پارێزگاکانی عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە هەبوو، بەڵام دوو هەفتە بەسەر دەنگۆکەشدا تێپەڕی تاوەکو ئەمڕۆ ئاگادارنەکراوینەتەوە کەی گوژمەی دیکەی پارەی گەنممان بۆ دەنێرن".

 

هەر ئەمڕۆ نەسرین ئەحمەد، بەڕێوەبەری بازرگانیی دانەوێڵەی سلێمانی کە سەرپەرشتیاری سایلۆکانی پارێزگاکانی سلێمانی گوتی: "هیچ بڕە پارەیەکی نوێمان بۆ نەهاتووە، ئاگاداریش نەکراوینەتەوە کەی پارە دەنێرن".

 

تاوەکو ئەمڕۆ دوو گوژمە پارەی گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان لە بەغداوە نێردراوە؛ گوژمەی یەکەم 57 ملیار دینار بوو کە بەم شێوەیە بوو: 25 ملیاری بۆ سلێمانی و هەڵەبجە، 20 ملیار دینار بۆ هەولێر و 12 ملیار بۆ دهۆک. گوژمەی دووەمیش 6 ملیار بۆ سلێمانی کە هەڵەبجەشی لەگەڵدایە، 5 ملیار بۆ هەولێر و 4 ملیار و 500 ملیۆن بۆ دهۆک.

 

پارەی گەنمی ئەم ساڵی جووتیارانی هەرێمی کوردستان لای حکومەتی عێراق زیاتر لە 300 ملیار دینار و زیاتر لە 228 ملیار دیناری لاماوە بینێرێت.

 

وەرگرتنی گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان 10ـی حوزەیران دەستیپێکرد و تاوەکو 20ـی تەممووز بەردەوام بوو.

 

ئەم ساڵ حکومەتی عێراق 400 هەزار تۆن گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستانی بە نرخی 850 هەزار دینار بۆ تۆنێک وەرگرت، کە بەهاکەی زیاترە لە 300 ملیار دینارە.

 

پشکی گەنمی وەرگیراوی پارێزگاکانی سلێمانی بە هەڵەبجەشەوە 158 هەزار تۆن بوو، هەروەها پشکی گەنمی وەرگیراو لە پارێزگای هەولێر 122 هەزار و تۆن و دهۆکیش نزیکەی 118 هەزار تۆن بوو.

 

پاریش حکومەتی عێراق 700 هەزار تۆن گەنمی لە جووتیارانی هەرێمی کوردستانی وەرگرت، بەڵام ئەم ساڵ بڕەکەی کەم کردەوە.

 

 

لە عێراق زیاتر لە 11 ملیۆن فەرمانبەر و مووچەخۆر هەن، کۆی گشتیی ساڵانە پێویستیان بە 72 تریلیۆن دینارە.

فازڵ نەبی، بریکاری پێشووتری وەزارەتی دارایی عێراق، ئەمڕۆ یەکشەممە 07-12-2025، بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، لە عێراق خەڵکێکی زۆر کراونەتە فەرمانبەر و مووچەخۆر کە ژمارەیان زیاترە لە 11 ملیۆن کەس. لەو ژمارەیە زیاتر لە 5 ملیۆنیان فەرمانبەر و 3 ملیۆنیان خانەنشینی مەدەنی و سەربازین.

حەسەن خەوام، گوتەبێژی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتیی عێراق گوتی، لە وەزارەتەکەیان 2 ملیۆن و 124 هەزار خێزان مووچەی چاودێریی کۆمەڵایەتی وەردەگرن.

 وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتیی عێراق مانگانە بۆ دابینکردنی مووچەی چاودێریی کۆمەڵایەتی، پێویستی بە 420 بۆ 440 ملیار دینارە.

لە یاسای بودجەی سێ ساڵەی 2023 و 2024 و 2025ی عێراقدا ژمارەی فەرمانبەران بە 4 ملیۆن و 74 هەزار و 697 فەرمانبەر دیاریکرابوو.

 زیاتر لە 11 ملیۆن فەرمانبەر و مووچەخۆر لە عێراق هەن و گوتیشی، جگە لە فەرمانبەرانی هەمیشەیی و مووچەخۆرانی خانەنشینی و چاودێریی کۆمەڵایەتی، زیاتر لە یەک ملیۆن مووچەخۆری دیکە هەن کە بریتین لە گرێبەست، زیندانیی سیاسی، کەسوکاری شەهیدان، رەفحا و چەند توێژێکی دیکە.

بەگوێرەی راگەیێندراوی رۆژی شەممە 06-12-2025ی وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ مووچەی مانگانە (فەرمانبەران، خانەنشینان، تۆڕی چاودێریی کۆمەڵایەتیی) پێویستیان بە 6 تریلیۆن دینارە. بەم شێوەیە عێراق ساڵانە پێویستی بە 72 تریلیۆن دینار دەبێت بۆ مووچە.